Mit o „Szarym”

Film dokumentalny inscenizowany
Rok produkcji: 2012
Czas trwania: 60 min.
Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Królikiewicz
Zdjęcia: Stanisław Ścieszko, Rafał Wróblewski, Zdzisław Kaczmarek, Stanisław Ścieszko JR
Montaż: Rafał Salata
Asystent montażysty: Justyna Król
Dźwięk: Michał Kosterkiewicz
Oprawa muzyczna: Jerzy Goryszewski
Producent wykonawczy: Studio Filmowe „N” Sp. z o.o.
Koprodukcja: Telewizja Polska S.A.
Współfinansowany przez Polski Instytut Sztuki Filmowej

 

Trailer:

Antoni Heda – dowódca oddziału AK na kielecczyźnie, nadał sobie pseudonim „Szary”. Co za zastanawiający kontrast pomiędzy tym pseudonimem a niezwykłością jego czynów i postaw.

Przez całą okupację niemiecką „Szary” walczył wraz z młodziutkimi partyzantami, broniąc bezbronnej ludności cywilnej. Po wojnie, w sierpniu 1945 roku, zaatakował ubeckie więzienie w Kielcach, rozbił je i wyprowadził na wolność 700 patriotów, torturowanych i maltretowanych…

W odwecie za tę akcję „Szary” został skazany na karę śmierci czterema wyrokami i do dziś nie wiadomo dokładnie, jakim cudem ocalił życie.

W 1956 roku, kiedy wypuszczono go na wolność – wolność, o której wiedział, że nie jest wolnością – zaczął gromadzić wokół siebie dawnych podkomendnych, by budować w zniewolonej Polsce przyczółek patriotyzmu, pielęgnując pamięć o bohaterach, prześladowanych i przemilczanych przez komunistyczne władze.

W miarę jak jego ciało gaśnie, przybywa coraz więcej tego, co można by nazwać ujawnianiem energii duchowej, którą ten człowiek siał wokół siebie i pozostawił w spadku.

Z powodu dwukrotnie blokowanej możliwości realizacji, produkcja filmu wydłużyła się do czterech lat. W tym czasie umarło wielu z jego żołnierzy. Resztka tych ludzi stanęła do ostatniego apelu ludzi żywych, przed tą kamerą.

Ich relacje, oprócz faktów, zawierają też te elementy wspomnień, które zaprzeczają ścisłym danym historycznym, ale z uszanowania dla dramatu pamięci ludzkiej, która często błądzi, zostały one zachowane. Ponieważ nie tylko te zdarzenia w których „Szary” brał udział są istotne, ale również szczególna atmosfera wyobraźni społecznej, która nieraz wręcz żąda od swoich bohaterów, by uczestniczyli w czynach nie realnych, ale wyobrażonych przez ludzi. Tak powstaje mit.

 

podziękowania:

jodla

Wieczny tułacz

Niezwykły portret Tadeusza Jaworskiego – polskiego Żyda, jednego z pierwszych absolwentów łódzkiej filmówki i doskonałego filmowca, wypędzonego z Polski na fali Marca ’68.

Tadeusz Jaworski, dziś 83-letni mieszkaniec Kanady, był niegdyś jednym z najwybitniejszych polskich twórców filmowych. Ranga twórczości, szczególny dramatyzm przejść wojennych, w końcu wypędzenie z Polski w 1968 roku wskutek zorganizowanej nagonki politycznej – oto kanwa, na której opisuje on swoje życie i twórczość.

Jest Żydem z krwi, Polakiem z kultury, zaparł się swojej świadomości pochodzenia wskutek tragedii Holocaustu. Nabył inną świadomość: polskiego patrioty, dzielącego los z polskimi rodakami na Podolu.

Po II wojnie światowej student Szkoły Filmowej, później reżyser szczególnych nurtów filmów dokumentalnych: dotyczących spraw moralno – społecznych oraz kultury zakotwiczonej w tradycji katolicyzmu.

Człowiek, którego talent stał się potrzebny i doceniony po przemianach Października ’56 r.

Środowisko kulturotwórcze, skupione wokół takich ludzi jak prof. Jerzy Bossak oraz Prymas Stefan Wyszyński – widzi w nim wybitnego artystę dokumentującego stan ducha i społecznych struktur w Polsce, dźwigającej się z ruin wojennych. Wspomagają oni i sprzyjają artystycznemu rozwojowi Tadeusza Jaworskiego.

Ale konflikt, jaki wywołuje tzw. wojna 6-dniowa pomiędzy Izraelem a Egiptem w 1967 r. tworzy zjawisko globalnej konfrontacji sowiecko – amerykańskiej o strukturze i dynamizmie porównywalnym z katastrofą tsunami.

Na tajemny rozkaz płynący z Moskwy, wszyscy, którym można by przypisać sympatię ze zwycięskim Izraelem, muszą zostać publicznie ukarani.

Jaworski zajęty jest sztuką. Jest bezpartyjny. Jest polskim, a nie żydowskim patriotą. Ale polityka, jak smok, dopomina się haraczu.

Cios pada na bezbronnego i niewinnego – ale uczciwego i świadomego swej godności człowieka.

Gdy wyjeżdża, zmuszony do tego przez władze polityczne, żegnają go czule nieliczni przyjaciele – i co charakterystyczne – wszyscy oni, to goje: Janusz Nasfeter, Witold Lesiewicz, Józef Kuśmierek.

Bezpartyjni i partyjni, utalentowani, uczciwi zawodowo filmowcy.

Nasz kraj utracił wtedy człowieka, który przez całe swoje powojenne życie dał się poznać jako moralnie czysty przyjaciel, obrońca krzywdzonych, niepokornych kolegów z filmowego środowiska. Jako filmowiec idący swym osobistym tropem, na którym badał spustoszenia wojny i biedę duchową powojennej narodowej egzystencji, powiązaną z marzeniami o domu, o miłości i zgodzie pomiędzy rodakami.

Ten człowiek, który na obczyźnie nie uległ konformizmowi poprawności politycznej i nie zapomniał o Ojczyźnie – wspomina rozdarcie swojej świadomości, chce być wierny zarówno pochodzeniu, jak i wdzięczny kulturze, którą od dzieciństwa aż po dzisiaj kocha. Ale chce być nade wszystko – ponad tymi różnicami – dobrym człowiekiem.

Trailer filmu:

Informacje na temat obsady i ekipy

Film dokumentalny
Rok produkcji: 2012
Czas trwania: 51’52”
Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Królikiewicz
Zdjęcia: Zbigniew Pietrzkiewicz, Zdzisław Kaczmarek,
Montaż: Jarosław Kamiński, Justyna Król
Oprawa muzyczna i dźwięk: Marian Szukalski, Artur Walaszczyk

Producent wykonawczy: Studio Filmowe „N” Sp. z o.o.
Koprodukcja: Cinestar Canada, Muzeum Kinematografii, Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna w Łodzi, Telewizja Polska S.A., Wytwórnia Filmów Oświatowych,

Współfinansowany przez Polski Instytut Sztuki Filmowej
Współpromowany przez Krakowską Fundację Filmową

Kern

Historia życia Andrzeja Kerna – działacza opozycyjnego, łódzkiego adwokata i polityka. Dokument o cenie, którą Kern musiał zapłacić za swoje przekonania.

„Kern” Grzegorza Królikiewicza, to dokument o życiu łódzkiego adwokata Andrzeja Kerna. To obraz człowieka niezłomnego w walce o niepodległość i przywracanie wartości w życiu publicznym. Niebezpieczny dla nowych elit, ponieważ miał wizję ustroju wolnej Polski opartego na systemie wartości, które jak mało kto chciał i wiedział jak wprowadzać w życie. Portret polskiego patrioty, który od wczesnych lat zaangażowany w życie polityczne starał się walczyć z monopolem partii i jej wizją kraju. Opozycjonista, obrońca w wielu procesach politycznych, wreszcie poseł i wicemarszałek Sejmu.

Film ukazuje intrygę nowych elit prowadzącą do cywilnej śmierci polityka. Polityka, który uderzając w interesy tych elit, stał się celem i ofiarą jej ataków. Wymierzony w niego cios – uprowadzenie przez rodzinę Malisiewicz-Gąsior jego córki Moniki – był początkiem końca jego życia publicznego. Zafałszowany przez media przekaz godził w dobre imię mecenasa Kerna i szargał jego honor.

„Kern”, to portret polskiego patrioty i – jak mówią jego przyjaciele – człowieka wielkiej miary, osoby z gruntu uczciwej. To obraz wybitnego adwokata, doskonałego obrońcy i przekonującego mówcy o znakomitym wyczuciu wartości. Sam Andrzej Kern mówił o sobie, że jest człowiekiem pokoju, dialogu i tolerancji, ale zawsze gotowym do walki, gdy ktoś godzi w jego ojczyznę, wiarę, honor i godność. Do walki, do której zmuszony był stanąć, a której przebieg sfilmował jego przyjaciel, Grzegorz Królikiewicz.

Zwiastun filmu:

Informacje na temat obsady i ekipy

Rok produkcji: 2010
Reżyseria: Grzegorz Królikiewicz
Dane techniczne: 56 min.
Współfinansowany przez Polski Instytut Sztuki Filmowej i Urząd Miasta Łodzi
Produkcja: Studio Filmowe „N”
Film współfinansowany przez Polski Instytut Sztuki Filmowej oraz Urząd Miasta Łodzi

Scenariusz i reżyseria ………………………
Zdjęcia …………………………………………
Współpraca reżyserska………………………
Montaż (offline/online) ……………………
Scenografia & kostiumy ……………………
Dźwięk …………………………………………
Współpraca ……………………………………
Producent………………………………………
Administrator…………………………………
Współpraca produkcyjna……………………

Grzegorz Królikiewicz
Zdzisław Kaczmarek i Roman Dębski
Anna Grażyna Suchocka
Tomasz Krzeszowiec/Cezary Kowalczuk
Beata Tumkiewicz
Andrzej Kowal
Zofia Kucharska-Kowalik, Janusz Jeziorski
Bogna Janiec i Grzegorz Królikiewicz
Anna Sokołowska
Anna Janik, Dariusz Janiec i Mirosław Szczepanek

W FILMIE WYPOWIADAJĄ SIĘ MIĘDZY INNYMI:

Ryszard Legutko – profesor filozofii, naukowiec, publicysta, tłumacz i polityk. Senator i wicemarszałek Senatu VI kadencji, w 2007 roku w rządzie Jarosława Kaczyńskiego sprawował funkcję ministra edukacji narodowej. Od lipca 2009 roku jest posłem Parlamentu Europejskiego. Autor kilkunastu publikacji książkowych, tłumaczeń Platona. Wykładowca na Uniwersytecie Jagiellońskim i w Wyższej Szkole Europejskiej im. Ks. Józefa Tischnera. Związany z krakowskim Ośrodkiem Myśli Politycznej, którego był współzałożycielem i prezesem do 2005 roku. Profesor Legutko publikuje między innymi w: „Rzeczpospolitej”, „Wprost”, „Nowym Państwie” i „Critical Review”.

Jerzy Kropwinicki – ekonomista, działacz opozycyjny w czasie PRL. W dniu wybuchu stanu wojennego aresztowany i przetrzymywany w więzieniu przez 3 lata (Andrzej Kern był jego obrońcą). Dwukrotny poseł na Sejm (I i III kadencji), minister pracy i polityki socjalnej w rządzie Jana Olszewskiego oraz minister rozwoju regionalnego i budownictwa w rządzie Jerzego Buzka. Od 2002 roku piastuje urząd prezydent Łodzi. W 2006 roku odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.

Andrzej Wilczkowski – alpinista i taternik. Z wykształcenia inżynier mechaniki – absolwent Politechniki Łódzkiej, twórca kilku patentów z zakresu silników spalinowych. Z zamiłowania historyk. Pisarz, publicysta i felietonista. Autor kilkunastu książek – przede wszystkim o tematyce podróżniczej. Działacz łódzkiego NSZZ „Solidarność”.
Andrzej Ostoja-Owsiany – absolwent Wydziału Prawa Uniwersytetu Łódzkiego. W latach 1943-45 był łącznikiem w Armii Krajowej. Razem z Andrzejem Kernem współzakładał opozycyjną wobec PRL organizację młodzieżową Związek Młodych Demokratów. Członek Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, autor kilku powieści i opowiadań. Poseł na Sejm II kadencji i senator IV kadencji. Rok przed śmiercią, w 2007 r. został odznaczony przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

Elżbieta Cyrkiewicz – w 1992 roku, gdy córka Andrzeja Kerna została uprowadzona – była wiceprokuratorem wojewódzkim w Łodzi. Zadecydowała o rozesłaniu listów gończych za rodziną Malisiewiczów i założenia w ich domu podsłuchów. Została oskarżona o nadużycie swoich uprawnień i miała wytyczoną sprawę karną. Dopiero po latach oczyszczono ją z zarzutów.

W FILMIE UDZIAŁ WZIELI TAKŻE:

Andrzej Piotr Kern
Andrzej Kern Junior
Monika Kern
Jerzy Szczęsny
Jerzy Scheur
Rafał Kasprzyk
Stanisław Maurer
Marek Michalik
Longin Chlebowski

Karol Głogowski
Jerzy Nowak
Gustaw Romanowski
Agnieszka Rybak
Grzegorz Wierzchołowski
Anna Skopińska
Leszek Kraskowski
Jerzy Jachowicz
I inni

GŁOSY PRASY:

„Kern” – wybitny film o nieprzeciętnym człowieku, który zrobił jeden z najoryginalniejszych polskich twórców filmowych – Grzegorz Królikiewicz. Jest to film o prawdziwym patriocie. Wypróbowanym przyjacielu. (…) Na początku użyłem sztampowego, acz prawdziwego w odniesieniu do filmu Królikiewicza, zwrotu – wybitny film. Tak się mówi o wartościowych filmach dokumentalnych.- „Prawdziwy”, „Poruszający”, „Wstrząsający”, „Niezwykły”. (…) Dokument o Kernie jest przede wszystkim piękny.
Jerzy Jachowicz, TVP.INFO

„Kern” – tak lakonicznie nazwany został dokument o polityku zaszczutym przy wsparciu mediów i autorytetów moralnych. (…) Znany reżyser Grzegorz Królikiewicz żmudnie odcyfrował szczegóły tej intrygi (…) Przypomniane w filmie insynuacyjne artykuły w mediach robią nawet po latach poruszające wrażenie. (…) To opowieść o tym, jak zniszczyć człowieka, uderzając w to, co jest dla niego najsłabszym punktem – w jego relacje z dorastającym dzieckiem. Grzegorz Królikiewicz upomniał się o dobre imię polityka, którego losy na zawsze powinny zostać wyrzutem sumienia obrońców III RP.
Piotr Semka, Rzeczpospolita

Bardzo krótki strajk

Ferment społeczny i niepodległościowy wywołany jesienią 1980 roku przez „Solidarność” stworzył możliwość dialogu między narodem a rządzącymi komunistami.

Na początku 1981 roku 10 000 łódzkich studentów podjęło strajk okupacyjny łódzkich uczelni. Domagali się autonomii uczelni, rejestracji niezależnego zrzeszenia studentów, zniesienia cenzury politycznej w bibliotekach, kierowniczej roli partii  i szeregu innych socjalistycznych praktyk na uczelniach. W wyniku negocjacji z przedstawicielami rządu postulaty studentów po dwudziestu dziewięciu dniach strajku zostały uwzględnione. Podpisano tak zwane porozumienia łódzkie. Radość ze zwycięstwa trwała zaledwie kilka miesięcy.

13 grudnia 1981 roku został wprowadzony w Polsce stan wojenny. Totalitarne państwo wypowiedziało wojnę narodowi, przy użyciu najbardziej brutalnych środków.

Wówczas studenci wydziału prawa Uniwersytetu Łódzkiego zorganizowali strajk okupacyjny, zainspirowany przez liderów niezależnego zrzeszenia studentów. Zakończył się on po kilku dniach brutalną pacyfikacją.

W 25 rocznicę okupacyjnego studenckiego strajku jego uczestnicy i dzisiejsi studenci, również członkowie NZS – próbują w formie psychodramy wspólnie zrekonstruować strajk, w którym doszło do masakry i prawdopodobnie śmierci studentki. Chcą przekazać sobie „ducha czasu” i „ducha miejsca” tamtej odwagi i poświęcenia.

Film jest złożony zarówno z wypowiedzi bohaterów i świadków tamtych wydarzeń, a także archiwaliów i sekwencji inscenizowanych. Aby oddać atmosferę tamtych dni zainscenizowano i sfilmowano kilka trudnych scen zbiorowych (m.in. akcja pacyfikacyjna na skrzyżowaniu Składowej, Uniwersyteckiej i Narutowicza, z udziałem kilkuset osób, oddziałów wojska i ZOMO, samochodów i wozów opancerzonych) a także kilka scen kameralnych – wstrząsających swym przebiegiem i wymową.

Informacje na temat obsady i ekipy

Rok produkcji:2007
Reżyseria: Grzegorz Królikiewicz
Premiera: 2 czerwca 2007 r. ogólnopolska premiera filmu w Sejmie RP
Premiera telewizyjna: 9 grudnia 2009  – TVP 1
Dane techniczne: BTC-SP, 52 min.
Współfinansowanie: Polski Instytut Sztuki Filmowej, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego i Studio Filmowe „N”
Film powstał pod Patronatem Honorowym Prezydenta Łodzi dr Jerzego Kropiwnickiego
Produkcja: Studio Filmowe „N”

Realizatorzy

Zdjęcia
Stanisław Ścieszko
Rafał Wróblewski
Roman Dębski

Montaż
Marcin Erol

Scenografia, kostiumy, charakteryzacja
Beata Tumkiewicz

Oświetlenie
Mirosław Kowalczyk
Andrzej Stępień
Maciej Zwierzchowski

Asystent operatora obrazu
Bogumił Nebelski

Obsługa wózka zdjęciowego
Andrzej Szwed

Pirotechnik
Sławomir Maślanka

Dyżurni planu
Piotr Budner
Leszek Pawlak
Karolina Kierasińska

Dźwięk
Janusz Jeziorski
Bogumiła Kłopotowska
Robert Buczkowski

Muzyka
„Legenda” Henryka Wieniawskiego z Archiwum Polskiego Radia S.A.

Oprawa muzyczna
Bogumiła Kłopotowska
Grzegorz Królikiewicz

Kierownik planu
Bolesław K. Galczak
Dariusz Janiec

Współpraca realizacyjna
Krzysztof Osada
Grażyna Suchocka
Maciej Zalewski

Współpraca produkcyjna
Krystyna Królikiewicz
Małgorzata Wierzbicka

Konsultacja
Krzysztof Osada
Mieczysław Rutowicz

gośćmi naszego filmu byli:

Joanna Śmigielska-Grzywaczewska
Janusz Michaluk
Leszek Owczarek
Mieczysław Rutowicz
Adam Hohendorff
Mirosław Grycuk

Teresa Romanowska
Rafał Kasprzyk
Witold Krauze
Witold Wonko
Wojciech Walczak
Zbigniew Koszałkowski
Halina Wyciszkiewicz

inni uczestnicy strajku okupacyjnego lub wydarzeń grudniowych:

Kajus Augustyniak
Edward Chudzik
Włodzimierz Domagalski
Dariusz Drewnicz
Barbara Gruchała
Tomasz Jaroszewicz
Piotr Jaworski
Aldona Kowalska

Gabriela Krzysińska
Piotr Krzywicki
Jacek Nowak
Helena Pietraszkiewicz
Anna Pikulska-Robaszkiewicz
Janusz Przybylski
Marek Przybyłek
Barbara Sakowicz

Krzysztof Straus
Maria Straus-Stanisławek
Grzegorz Szczukocki
Jan Widuliński
Tomasz Włodkowski
Witold Wonko
Longin Chlebowski

udział w rekonstrukcjach wydarzeń wzięli aktorzy:

Maria Białobrzeska
Róża Chrabelska
Barbara Połomska-Erol
Jowita Popow-Romanowska
Danuta Rynkiewicz
Gabriela Sarnecka

Grażyna Suchocka
Aleksander Benczak
Stanisław Brejdygant
Ryszard Chlebuś
Mieczysław Gajda
Eugeniusz Korczarowski

Jerzy Krasuń
Janusz Kubicki
Piotr Seweryński
Sławomir Sulej
Michał Szewczyk
Włodzimierz Twardowski
Maciej Zalewski

studenci:

Dorota Bonawenturczak
Katarzyna Borek
Justyna Cieślik
Paulina Kołodziej
Emila Kudra
Justyna Kumor

Teresa Kustusz
Aleksandra Lewińska
Żaneta Małkowska
Justyna Pabijanek
Anna Szulc
Konrad Barasiński

Łukasz Bzura
Wojciech Kołodziejczyk
Paweł Kudaj
Michał Lewandowski
Jakub Łaszczewski
Witold Łuczyński

Michał Mikołajczak
Maciej Mikulski
Piotr Mokrzycki
Mateusz Pawłowski
Michał Płusa
Rafał Rybak

statyści:

Halina Rotberg
Ewa Wajnryb-Kołodziej
Arkadiusz Andruszkiewicz
Szymon Blaźniak
Sławomir Błaziński
Bogdan Choryłek
Łukasz Daszyński
Jerzy Domagała

Piotr Domagała
Dariusz Dutkalski
Krzysztof Figiel
Stanisław Figiel
Wiesław Figiel
Przemysław Fisiak
Wiesław Fisiak
Grzegorz Gołaszewski

Bogdan Gnysiński
Kamil Kacprzak
Piotr Kempa
Dariusz Kossakowski
Mariusz Marszał
Adrian Nowakowski
Bartłomiej Nowosielski
Leszek Ozga

Marcin Piwkowski
Krzysztof Przyborowski
Tadeusz Rosiński
Szymon Rząca
Krzysztof Smejda
Andrzej Szczęch
Marek Urbaniak
Jan Wasiak
Sławomir Wosiecki
Sławomir Zaorski

kaskaderzy:

Józef Grzeszczak
Kamil Pawłowski
Stanisław Madej
Gracjan Igor Tomaszewski

efekty specjalne:

Piotr Kępa
Krzysztof Kud

DZIĘKUJEMY za pomoc w realizacji:

  • dr Krzysztofowi Olendzkiemu – Podsekretarzowi Stanu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego
  • prof. Wiesławowi Pusiowi – Rektorowi Uniwersytetu Łódzkiego
  • prof. Zbigniewowi Góralowi – Dziekanowi Wydziału Prawa Uniwersytetu Łódzkiego
  • Alicji Korytkowskiej – Kanclerz Uniwersytetu Łódzkiego
  • Pracownikom Uniwersytetu Łódzkiego:
    dr Dariuszowi Klemantowiczowi
    Krystynie Niewiadomskiej
    Janinie Ochrytkow
  • Archiwistom Instytutu Pamięci Narodowej Oddziału Łódzkiego:
    Pawłowi Perzynie
    Marcinowi Sobczakowi
    Radosławowi Petermanowi
    Leszkowi Próchniakowi
  • Działaczom Niezależnego Zrzeszenia Studentów:
    Lechowi Sekyrze
    Markowi Brzękale
    Aleksandrowi Buczkowskiemu
    Monice Nowak
    Katarzynie Michalak
    Mateuszowi Karolakowi
  • Henrykowi Marczakowi – Sekretarzowi Zarządu Regionalnego NSZZ „Solidarność” Ziemi Łódzkiej
  • Sławomirowi Selidze – Komendantowi Straży Miejskiej w Łodzi
  • Państwowej Straży Pożarnej w Łodzi
  • Ochotniczej Straży Pożarnej ze Starego Złotna
  • Ochotniczej Straży Pożarnej z Wiączynia Dolnego
  • Wojewódzkiej Komendzie Policji w Łodzi
  • Andrzejowi Terleckiemu – Prezesowi Ogólnopolskiego Porozumienia Organizacji Bezrobotnych
  • ks. Kazimierzowi Dąbrowskiemu z Archiwum Archidiecezji Łódzkiej
  • Zarządowi Dróg i Transportu w Łodzi
  • Klubowi Miłośników Starych Tramwajów
  • za użyczenie jubileuszowych opracowań edytorskich oraz fotografii i dokumentów:
    Edwardowi Chudzikowi
    Zbigniewowi Józefowi Dominiakowi
    Wojciechowi Hemplowi
    Jackowi Jordanowi
    Zbigniewowi Koszałkowskiemu

A potem nazwali go bandytą

Józef Kuraś – pseudonim „Ogień”, bo o nim jest ten film, pochodzi z góralskiego silnego rodu. Urodził się i mieszkał w Waksmundzie.
W latach 1943 – 1947 stał się promienistą, a potem posępną legendą Tatr.

Ten „Król Podhala” pojawił się z cierpień i osobistego odwetu wobec hitlerowców; z niepojętych dzisiaj dla nas archaicznych odruchów instynktu wolności i osłupiającego sąsiedztwa dobra ze złem: patosu miłości do swoich, do Tatr oraz z nienawiści wobec rywali do władzy;
z wierności sobie i ze zdrady A.K.-owskiej przysięgi;
z kariery U.B.-owskiej i z pochodu w Tatry, żeby walczyć o swoje
z komunistyczną władzą – nagle przez Ognia znienawidzoną.

Ofiara
Oprawca
Fenomen

Ocenzurowany: od śmierci w roku 1947, aż po dzisiejszy dzień.

Dziś na słowo „Ogień” akowcy odwracają głowy ze wzgardą,
U.B.-owcy spluwają, sąsiedzi i krewniacy milczą uparcie, a dawni podkomendni opowiadają mit kończący się rytualnie którąś z pieśni o „Ogniu”…

Pogrzebu „Ogień” nie miał, ciała nie wydano rodzinie.
Podhale go nie ma: i o to chodziło.

Czasem tylko stare góralki śpiewają tragiczne epitafium: nad tęskniącym, ale zagubionym człowiekiem, który kiedyś postawił – swoim zwichrzonym życiem – tyle nie rozstrzygniętych pytań.

Pytań kłopotliwych do dziś.

Czy ustaną?

Być może dopiero śmierć tych skłóconych ze sobą ludzi jednego pokolenia uspokoi Podhale, które w tym filmie jest metaforą całej Polski.

Informacje na temat obsady i ekipy

Rok produkcji: 2002
Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Królikiewicz
Dane techniczne: BTC-SP, barwny. 55’34”
Zdjęcia: Stanisław Ścieszko
Dźwięk: Robert Buczkowski & Jerzy Wiktor
Tła i efekty: Henryk Zastróżny, Marzena Majcher
Opracowanie muzyczne: Marzena Majcher

Muzyka: Jan Kanty Pawluśkiewicz
Montaż: Rafał Salata, Jacek Królikiewicz, Grzegorz Królikiewicz
Kreacja aktorska: Ewa Beata Wiśniewska
Kierownictwo produkcji: Bogna Janiec
Asystent reżysera: Jacek Królikiewicz
Dokumentacje: Michał Bukowski
Konsultacja: Kazimierz Garbacz
Współpraca: Bogumiła Dąbrowska
Współpraca: Reflex Film

Producent Wykonawczy: Studio Filmowe „N” dla Programu 1 TVP S.A.
Kierownik Redakcji Filmu Dokumentalnego Program I Andrzej Fidyk

Realizatorzy składają serdeczne podziękowania za życzliwość, pomoc
i współpracę:

  • bohaterom filmu: za zgodę na wykorzystanie ich wypowiedzi i pieśni
  • Instytutowi Pamięci Narodowej – Oddziały w Krakowie i Warszawie
    a w szczególności
    Panu Prof. Witoldowi Kuleszy
    Panu Bolesławowi Dereniowi
    Panu Maciejowi Korkuciowi
  • Panu Maciejowi Psarskiemu za użyczenie unikatowych zdjęć
  • Panu Marianowi Gromadzie za użyczenie obrazu pt. „Byli chłopcy byli”
  • Panu Wojciechowi Noworolskiemu za użyczenie wnętrz
    „Kawiarni Noworolski” na Starym Rynku w Krakowie

Niewinne kamery

vlcsnap-00015

Wywiady z operatorami telewizyjnych informacji lat 60′, 70′, 80′.

We wspomnieniach króluje humor, ironia, czasem nawet autoironia, uzupełniana ponawianym co chwila pytaniem opowiadających: czy można było inaczej… no, raczej nie; na pewno nie; absolutnie nie do pomyślenia, żeby wbrew… – itp.

Co to za wspomnienia?
Ze służby w politycznej propagandzie systemu „socjalistycznego”.
Dużo miejsca zajmują też tragikomiczne upadki, strome schody ich karier, gapowate potknięcia, „heroiczne” osiąganie złotego środka pomiędzy rozkazem władzy, a osobistą wrażliwością artystyczną. Pracujący na zlecenie opowiadają o pojmowaniu swojej wolności.

Filmujący pod stałą presją – opowiadają o autocenzurze – jak o wesolutkim szaleństwie.
Często podły cenzor niszczył piękne ujęcia. Nieraz głupi cenzor coś pikantnego przegapił. Terror propagandowy nigdy nie był szczelny – dlatego warto było tak żyć, czekając na jakąś okazję.

Wątpię, czy tamten ustrój padł ofiarą ich namiętności filmowania prawdy. Ale oni czują się często tak, jakby byli namiętnymi bojownikami o wolność słowa i obrazu. Jest to naga, szczera nuta braku odpowiedzialności? Niewola jako alibi?
I metoda odpowiadania na podstawowe pytania: albo z wisielczym humorem, albo „w zapartego”…

I jeszcze sekwencja studząca nasz zapał w potępieniu „tych wspaniałych mężczyzn”.
Operatorzy opowiadają o oczywistej zależności tej pracy, o braku istotnego wpływu na ostateczny kształt filmowanych obrazów, ograniczeniach wynikających z samej istoty ich zawodu. Filmując pod kierunkiem reżysera lub redaktorów, oddawali swe materiały do wyłącznej dyspozycji montażystów i cenzorów.

Będąc w samym jądrze potwora, byli niejako z boku całej potworności.
Gdzie więc jest ów udział w świecie, w którym „nie było tak źle”, choć był nie do wytrzymania?

Gdzie rozmywają się linie oddzielające każdą kolejną fazę kłamstwa fabrykowanego z prawdomównych rejestracji życia?

Oto niewinni – jeszcze – operatorzy naładowują swe niewinne kamery czystą taśmą. Potem, naeksponowaną przez siebie taśmę przekazują dalej: z kamer aż do montażowni. Znika ona tam, kolejnymi partiami, przetrawiana w brzuchu potwora – zwanego „obróbką tematu”.
Ale kiedy rodzi się kłamstwo?

Pytamy o to nie tylko w odniesieniu do nich i do tamtych czasów.
Pytamy o to siebie – w tej chwili.
Zapytamy – jutro.

Narratorami i refleksyjnymi bohaterami tej analizy stali się operatorzy telewizji:

  • Maciej Bielan
  • Wojciech Król
  • Wiesław Dobrowolski
  • Tadeusz Roman
  • Tadeusz Jeżak
  • Janusz Kieszkiewicz
  • Sławomir Pijewski
  • oraz Grzegorz Królikiewicz

Informacje na temat obsady i ekipy

Rok produkcji: 2001
Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Królikiewicz
Konsultacja: Ryszard Kośmiński, Mieczysław Małysz
Zdjęcia: Wojciech Król
Dźwięk: Ewa Usielska-Bogusz
Scenografia: Krzysztof Tyszkiewicz
Opracowanie muzyczne: Marzena Majcher
Muzyka: Ryszard Wagner
Rienzi – uwertura
Tannhäuser – uwertura
Parsifal – preludium do I aktu
Montaż: Rafał Salata, Grzegorz Królikiewicz
Kierownictwo produkcji: Bogna Janiec, Dariusz Janiec
Dane techniczne: BETA, 30 min.
Producent wykonawczy: Studio Filmowe „N” dla 2 Programu TVP

Realizatorzy składają serdeczne podziękowania za współpracę i życzliwą pomoc Telewizyjnej Agencji Informacyjnej.

Pierwsza, druga, i ta trzecia Workuta

Eryk Barcz – bohater filmu „Pierwsza, druga i ta trzecia Workuta” w reżyserii Grzegorza Królikiewicza – jest sam i już w nikim nie znajduje oparcia. Robi zresztą wrażenie człowieka, któremu wcale to nie jest potrzebne. Jego życiorys rozsadza ramy filmu. Barcz opowiada o góra siedemdziesięciu latach swojego życia – od wczesnego dzieciństwa po teraźniejszość. Jego głos to cichnie, to przechodzi w krzyk. Tempo opowieści zwalnia, to znów przyśpiesza. Bohater uspokaja się, by za chwilę – trawiony gorączką pasji, która każe mu działać wbrew wszystkim i wszystkiemu – wyrzucać z siebie potoki słów. Królikiewicz jego opowieść chwilami szaleńczo przyśpiesza, skraca, mieszając na ścieżce dźwiękowej jedynie wyrwane z dłuższego tekstu strzępy informacji, dopełniające całość szczególiki. Podobnie postępuje z obrazem. Nakłada obrazy na siebie, w krajobraz Tylic pod Zgorzelcem, gdzie bohater zmaga się z losem, wprowadza na chwilę stare zdjęcia, strzępy słów i wycinków prasowych, dokumentów i urzędowej korespondencji.

Jako mały chłopiec Eryk Barcz podbierał pieniądze ze swojej skarbonki, by za nie w kurniku budować szybowiec. Chciał latać. Przyszła jednak wojna. Walczył w partyzantce. Po wojnie dostał się w ręce Rosjan. Wyrok śmierci zamienili mu na 20 lat ciężkich robót i wywieźli do Workuty. Śmierć Stalina przyniosła mu wybawienie. Po powrocie do Polski jakiś czas pomagał repatriantom ze Wschodu. Ożenił się. Miał córkę Annę. Ale małżeństwo się nie udało. Został sam. Postanowił zbudować camping przy ul. Żwirki i Wigury w Warszawie. Przyplątali się wtedy panowie z UB, spotykał się z jednym z nich. A potem przedsiębiorstwo, z którym podpisał umowę, zerwało ją,. Barcz wytoczył mu proces i wygrał. Otrzymał odszkodowanie. Dostał też odszkodowanie za lata spędzone w łagrze. Wszystkie pieniądze wpakował w budowę pensjonatu w Tylicach, w starym młynie wzniesionym pod koniec XIX wieku. W jego marzeniach pensjonat ma być piękny – dla facetów w mercedesach – lecz ciągle to gruzowisko.

Eryk Barcz zawsze był zaradny, pomysłowy i odważny. Śmierć kilka razy zaglądała mu w oczy, lecz ciągle żył: od ocalenia do ocalenia. Pokonywał wszelkie trudności, wychodził zwycięsko z najgorszych opresji. Niekiedy pomagały mu w tym kobiety, które zresztą zawsze lubił, ale też one stawały się przyczyną opresji. Tę ostatnią – komornika i eksmisję – sprowadziła na niego własna córka. W zawikłanych losach Barcza niby odbijają się zawikłane losy Polaków, którym z góra półwiecze nie oszczędziło tragedii, krwi, upodlenia, zniewolenia i zmarnowanych możliwości.

Informacje na temat obsady i ekipy

Rok produkcji: 2000
Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Królikiewicz
Współpraca reżyserska: Paweł Zastrzeżyński
Zdjęcia: Jacek Łechtański, Andrzej Wojciechowski
Współpraca: Access Gram Tv
Scenografia: Beata Tumkiewicz
Muzyka z fonoteki: Sonoria
Opracowanie muzyczne: Marzena Majcher
Dźwięk: Ewa Bogusz-Usielska
Współpraca: Marcin Szubski
Montaż: Marcin Erol, Jarosław Danielski, Taurus Film
Organizacja produkcji: Anna Sokołowska, Dominika Seta, Łukasz Królikiewicz
Kierownictwo produkcji: Bogna Janiec, Dariusz Janiec
Dane techniczne: 45 min.
Producent wykonawczy: Studio Filmowe „N”
Produkcja: Telewizja Polska – I Program

Po całym ciele

a1

Jest to opowieść filmowa, dzięki której chcę powrócić do wyszeptywanej i wypłakiwanej opowieści z mojego wczesnego dzieciństwa. W 1951 r. w kazamatach U.B. torturowani byli uczniowie i uczennice piotrkowskich szkół średnich, a my dzieci 8, 9, 10-letnie z piotrkowskiego przedmieścia – Starostwo, wysłuchiwaliśmy od krewnych tych uwięzionych dzieciaków, koszmarne relacje o znęcaniu się nad nimi przez dorosłych i uzbrojonych oprawców, którzy mieszkali blisko nas. Byli naszymi sąsiadami.

Lecz były to zarazem olśniewające nas przekazy o bohaterstwie, honorze i uporze bitej bezbronnej młodzieży. Wpadli oni w ręce U.B. pod koniec 1950r. Założyli tajne harcerstwo – w odwecie za zlikwidowanie dotychczasowego harcerstwa – nawiązującego do przedwojennej tradycji i zafascynowanego okupacyjną epopeją AK. Nazwali się „Małą Dywersją”. Walczyli słowem – pisali antykomunistyczne hasła na murach Piotrkowa, robili transparenty, plakaty. Donos złożył konfident UB, ich rówieśnik, któremu oni sami zaproponowali przynależność do konspiracji, bo był synem bohaterskich rodziców: AK-owca ojca i matki, która potem ostrzegała inne dzieci przed własnym synem.

Od 27 kwietnia 1998r. w Sądzie Rejonowym w Piotrkowie Trybunalskim toczy się rozprawa przeciwko trzem spośród dawnych oprawców.
Jak dotąd: albo niczego nie pamiętają, albo zaprzeczają, albo wskazują na kogoś innego, kto nie żyje lub dawno temu wyjechał z kraju.
Większość ofiar żyje. Kaźń jaką przeżyli wlecze się w ich snach i na jawie. Wlecze się także w ich całym losie, bo napiętnowani za młodu, potem nie zdołali przedrzeć się przez bariery ustroju politycznego, który często unicestwiał ich osobisty rozwój.

Oto świadkowie, którzy są przywoływani na rozprawę. Co powiedzą?
Jak zareagują na widok katów, którzy choć są oskarżeni, odpowiadają z wolnej stopy?

Ich kaci to już bardzo starzy ludzie. Starość wzbudza współczucie, ich czyny – osłupienie i wzgardę.
Ale to oni czują się ofiarami: i dzisiejszych, i tamtych czasów, o których mówią, że były latami ich zaszczucia….Kat bał się, że przyjdzie po niego inny kat….
Zrzucają ciężar winy także na swoje ofiary. Bo nie tylko sami na siebie bezładnie donosili, ale też swym uporem i agresją unieszczęśliwiali psychicznie ich, bijących. Brzmi to jak ironia. Nikczemnicy piotrkowscy nie są szczęśliwi. Mają poczucie osaczenia, mimo, że ich adresy i telefony są zastrzeżone.

Ich schyłek życia – starość – w której tak ważne są wrażenie ciepła, akceptacji, współczucia i bezpieczeństwa – przeładowane są lękiem, smutkiem, znużeniem, ciągłym zakłamywaniem złej przeszłości. A oni przecież bili, żeby zasłużyć na emeryturę, która ma dać wytchnienie.
A przyniosło to tylko uczucie narastającej niemocy i osamotnienia.

Lecz prawdziwą osnową dla tej kanwy tragicznych zdarzeń jest współczesna, złowroga groteska sądu. Mieli być osądzani kaci, a nie ofiary.
Tymczasem….. Oto proces przestał się  toczyć….. Nie wiadomo dlaczego….
Czy zakończy się w drugim tysiącleciu ?
Bądźmy raczej pesymistami.

Grzegorz Królikiewicz

Informacje na temat obsady i ekipy

Rok produkcji: 1999
Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Królikiewicz
Zdjęcia: Jacek Łechtański, Andrzej Wojciechowski, Rafał Wróblewski, Tomasz Michałowski
Kierownictwo produkcji: Bogna Janiec, Jacek Królikiewicz
Współpraca: Anna Sokołowska, Dariusz Janiec
Scenografia: Beata Tumkiewicz
Dźwięk: Marian Szukalski
Opracowanie muzyczne: Marzena Majcher
Montaż: Marcin Erol
Premiera: 1999.09.21 1 TVP S.A. – cykl „Czas na dokument”
Dane techniczne: kolor; BTC-SP; 45 min.
Producent wykonawczy: Studio Filmowe „N” dla Programu 1 TVP S.A.

NAGRODY: 1999 „Brązowy Lajkonik” – Ogólnopolski Festiwal Filmów Dokumentalnych i Krótkometrażowych w Krakowie

Teatr sytuacji ostatecznej

vlcsnap-00011

„Zawsze chciałoby się znaleźć ujście dla tego wszystkiego co się w nas zbiera,
przez czas, który nam płynie. Dlatego co pewien czas potrzebuję ulgi.
Myślę, że jest w nas potrzeba, żeby co jakiś czas wyrzucić z siebie…

Co?

Myślę, że kłopot, czasem ból, czasem niepokój. Myślę, że najczęściej lęk.
I taka cudowność znalezienia ujścia, wydaje mi się, że mi się zdarzyła.
Zdarzyła mi się tutaj – na KUL-u….”

Leszek Mądzik – twórca Sceny Plastycznej KUL

Jest to film, będący portretem Sceny Plastycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Scena Plastyczna KUL, istniejąca już ponad 30 lat, postrzegana jest jako niepowtarzalne zjawisko w panoramie kultury współczesnej, a po śmierci Tadeusza Kantora – traktowana jako najwybitniejsze wydarzenie teatralne w Polsce i zagranicą.

Informacje na temat obsady i ekipy

Rok produkcji: 1998
Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Królikiewicz
Dane techniczne: 30 min., BTC
Dźwięk: Ewa Usielska-Bogusz, Jacek Kwiatkowski
Montaż: Marcin Erol, TAURUS FILM Ltd.
Zdjęcia: Rafał Wróblewski
Kierownik produkcji: Jacek Raginis
Produkcja: Studio Filmowe „N”

Jak najmniej światła

vlcsnap-00046_

Jest to film szczególny, będący portretem twórcy Sceny Plastycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego – Leszka Mądzika. Warto podkreślić, że Scena Plastyczna KUL, istniejąca już ponad 25 lat, postrzegana jest jako niepowtarzalne zjawisko w panoramie kultury współczesnej, a po śmierci Tadeusza Kantora – traktowana jako najwybitniejsze wydarzenie teatralne w Polsce i zagranicą. Na uwagę zasługuje fakt, że jest to pierwszy tego typu film, gdyż Leszek Mądzik do tej pory nigdy nie zgodził się na rejestrację kamerą przedstawień swego teatru.

Scena Plastyczna KUL od wielu lat uczestniczy w szeregu międzynarodowych festiwali, zdobywając liczne nagrody [Nagroda im. Św. Brata Alberta, wyróżnienie na Światowej Wystawie Scenografii w Pradze, nagroda „za osiągnięcia dla kultury polskiej w świecie” od Ministra Spraw Zagranicznych Rzeczpospolitej Polskiej, Nagroda Specjalna Festiwalu „A World Class AACT” w Racine (Wisconsin), nagroda za scenografię, reżyserię i technike teatralną na Światowym Festiwalu Teatralnym TIATF w Toyamie (Japonia), nagroda krytyków za spektakl „Wilgoć” na Międzynarodowym Festiwalu Teatru Eksperymentalnego w Kairze (Egipt) etc.]

Pretekstem do realizacji zdjęć były próby do najnowszej premiery Sceny Plastycznej KUL – przedstawienia zatytułowanego „Kir”. Reżyser filmu, szczególnie zainteresowany śledzeniem kamerą, jak stopniowo z aktu twórczego powstaje całość – pełnowartościowy spektakl, stworzył nieczęsto spotykany, oryginalny dokument. Zapis pracy twórczej, procesu długotrwałego i pełnego pasji.

Informacje na temat obsady i ekipy

Rok produkcji: 1998
Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Królikiewicz
Dane techniczne: 39 min., BTC
Dźwięk: Ewa Usielska-Bogusz, Jacek Kwiatkowski
Montaż: Marcin Erol, TAURUS FILM Ltd.
Muzyka: Jan A. P. Kaczmarek
Zdjęcia: Rafał Wróblewski, Adam Bajerski
Kierownik produkcji: Jacek Raginis
Produkcja i dystrybucja: Studio Filmowe „N”dla Programu 2 TVP S.A.